Huma kuşu, kökeni Eski Türklere kadar uzanan, binlerce yıldır efsanelerde varlığını sürdüren mitolojik bir kuştur.

Huma Kuşu'nun Özellikleri

Huma kuşu ile ilgili farklı Türk boylarının çeşitli yorumları olsa da, ortak inanç, konduğu yere mutluluk ve huzur getirdiği yönündedir.

Görülme imkansızlığı ve yükseklerde uçma özelliği ile bilinir.

Bazı efsanelerde, Huma kuşunun ayaklarının olmadığı bile belirtilmektedir.

Mitolojilerde Huma Kuşu

Huma kuşu benzeri figürler hemen her mitolojide mevcuttur.

Eski Türk efsanelerinde Huma kuşunun eşi Umay olarak kabul edilebilir. Umay, eski Türklerde evlerin huzurundan ve mutluluğundan sorumlu önemli bir Tanrı'dır.

Yunan efsanelerinde Phoenix (Feniks), Arap efsanelerinde Anka kuşu, çeşitli Uzakdoğu ve Ön Asya kültürlerinde Tanniao, Rokh, Simurg gibi isimlerle anılan; aynı niteliklere sahip kuş figürleri bulunmaktadır.

Huma Kuşu ve Dil

Huma ismi Farsça kökenli bir sözcük olarak kabul edilir.

'Umay' kelimesi ile 'Huma' kelimesi arasında bariz bir ortak köken vardır.

Bir diğer görüşe göre Huma kuşu, Arapça'da ruh anlamına gelen 'Hu' ile su anlamına gelen 'ma' kelimelerinin birleşiminden meydana gelmiştir, fakat bu pek kabul gören bir görüş değildir.

Türk Kültüründeki Yeri

Türk kültüründe Huma kuşu ile ilgili inanışlar sadece huzur ve mutluluk getirmesi ile sınırlı değildir.

İnanışlara göre Huma kuşunun gölgesine denk gelen kişi padişah olur, o devlet refaha erer ve güçlenirdi.

Bu inanışlar sebebiyle Huma kuşu 'devlet kuşu' veya 'talih kuşu' gibi isimlerle de anılır.

Türk kültüründeki siyaset, devlet, inanç yönündeki etkilerinin yanı sıra, Türk edebiyatında da Huma kuşu figürüne sık sık rastlanır.

Eski Türk kültüründeki deyişlerde (Tabi Umay ismiyle) epey çok rastlanır.

Selçuklular ve Anadolu'ya gelişten sonraki Türk halk şiirinde Huma kuşu olarak bu figürün kullanımına devam edilir. Fakat Arap ve Fars edebiyatının baskın etkisi ile saray çevresinde geliştirilen divan edebiyatında Huma kuşu figürü kısmen terk edilip, bunun yerine Arap veya Fars kültürlerindeki figürler ve benzetmeler kullanılmıştır.

Günümüzde Huma Kuşu

Bugün bile Anadolu'nun birçok yöresinde benzer hikayeler bulunması, 'talih kuşu', 'devlet kuşu' gibi tabirlerin kullanılması, Eski Türk kültürünün tamamen akıllara kazınmış bazı temellerinin hala kültürümüzde yaşamakta olduğunu göstermektedir.

Huma kuşu da bu temel figürlerden biridir.

Birçok Anadolu türküsünde (örneğin: Huma kuşu yükseklerden seslenir), İran havayollarının armasında, Özbekistan'ın devlet armasında bulunan Huma kuşu figürleri bu efsanenin gerçek hayata geçirilmiş halidir.